حوزه قم وام دار زحمات علامه طباطبایی در فلسفه است | فقها و فلاسفه ضدیتی با هم ندارند

حجت الاسلام محمدتقی یوسفی عضو هیأت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به ایام بزرگداشت ‌علامه طباطبایی(ره) و نقش ایشان در بسط و گسترش علوم عقلی اظهار داشت: در ایران در صدسال اخیر با سه حوزه جدی قم، تهران و اصفهان مواجه بودیم که تنها در مدرسه اصفهان با حضور ملاصدرا و تهران با حضور حکیم طهران فلسفه مورد توجه قرار داشت.

بازتاب حضور علامه طباطبایی(ره) در قم

وی با بیان این که حوزه قم تا پیش از علامه طباطبایی(ره) سابقه زیادی در این عرصه نداشته است، خاطرنشان کرد: ما حوزه فلسفی جدی نداشتیم هرچند افرادی که کار فردی می کردند حضور داشتند ولی علامه طباطبایی(ره) با وجود فشارهای مالی وقتی به قم آمدند و حوزه معقول را کمسو دیدند، با قدرت تدریس فلسفه را به صورت جدی شروع کردند که این مسأله بازتاب های متعددی داشت.

حجت الاسلام یوسفی اضافه کرد: البته ناگفته نماند که عده ای در همان دوره با تدریس فلسفه در حوزه مخالفت می کردند که آن مخالفت ها به تحریک مرجعیت کشید و اصرار کردند که این دروس تعطیل شود تا جایی که موجب شد کمی فعالیت های علامه کمرنگ شود، اما مرحوم فلسفی در این بین نقش اساسی برای بازگشت علامه به حوزه قم داشت.

وی ادامه داد: با توجه به این که در آن دوران کمونیست ها شب و روز مشغول بودند و القائات فکری زیادی داشتند، مرحوم محمدتقی فلسفی ضرورت بحث فلسفه را در حوزه را مطرح و تأکید کردند که باید کتاب هایی که جوان های ما را با دین بیگانه می کند جواب داده شود که مرجع وقت آیت الله العظمی بروجردی جواب دادند این مسأله تخصص ما نیست، مرحوم فلسفی فرمودند: اگر عده ای در حوزه نیستند که جواب بدهند برای چه جلوی علامه در حوزه گرفته شده است؟ که همین مسائل موجب شد که عملا علامه کار خود را ادامه بدهد.

نقش انقلاب اسلامی در ترویج علوم عقلی

این استاد فقه و اصول و فلسفه با بیان این که علامه طباطبایی(ره) و شهید مطهری(ره) در تربیت شاگردان در حوزه فلسفه نقش گسترده ای دارند، گفت: در ادامه وقتی مواجه با انقلاب اسلامی شدیم که در رأس آن یک فقیه و فیلسوف قرار داشت فلسفه رنگ و بوی جدی تری به خود گرفت تا جایی که امام راحل بنا را بر این گذاشتند که تقویت جریان معقول در حوزه جدی شود که باز هم مخالف ها شروع شد.

وی ادامه داد: علامه طباطبایی(ره) در ادامه شاگردانی برجسته تربیت کرد و کتاب هایی را در طول مدتی از عمر خود نوشتند که برکات زیادی داشت بنابراین مدافع اصلی فلسفه علامه طباطبایی(ره) بود که ما امروز هم وام دار زحمات ایشان هستیم و با وجود مخالفت ها فلسفه به کار خود در حوزه ادامه می دهد.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی با تأکید بر این که جایگاه علوم عقلی در حوزه مناسب شأن حوزه علمیه قم نیست، تصریح کرد: مخصوصا بعد از انقلاب اسلامی می توانستیم بیش از آن چه هستیم در فضای معقول کار کنیم؛ ولی متأسفانه جریان های مخالف که شاید نه از روی عناد بلکه از کم اطلاعی نسبت به تأثیرات مطالب فلسفی جلوی آن را گرفتند.

مدیران حوزه مطالب رهبری را آویزه گوش خود قرار دهند

وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای همایش حکیم طهران مطلبی فرمودند که حوزه باید آویزه گوش خودش قرار بدهد، ایشان فرمودند: اگر نتوانیم فضای معقول را در حوزه مدیریت کنیم دست کسانی می افتد که نه بلد هستند و نه دلسوز هستند و کاری می کنند که فلسفه های مقابل حوزه در می آید؛ همچنانکه فلسفه های غرب نتوانست پشتیبان دین باشد چون کسانی در این عرصه بحث کردند که هیچ دغدغه دینی و هدایت گری نداشتند.

عضو مجمع عالی حکمت اسلامی ادامه داد: فردی خدمت رهبر معظم انقلاب رسیده و بیان کرده بود که نظر برخی بزرگان این است که فضای فلسفه در حوزه تعطیل شود، ایشان جواب داده بودند که اگر فلسفه در حوزه تعطیل شود، دشمنان تعطیل نمی کنند، بنابراین ما ضرر می کنیم؛ بنابراین اعتقاد من این است که نه تنها فلسفه اسلامی بلکه حتی باید فسفه های غرب را تدریس کنیم تا مهاجم باشیم نه مدافع.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا امروز طلاب جدیت زیادی به فلسفه نشان نمی دهند و گاهی بدبینی هایی دیده می شود، گفت: اولا کار جدی در این بین صورت نگرفته و فضا باز نشده است و کسانی که کار می کنند مورد تخریب قرار می گیرند، خیلی از اوقات کسای که مخالف هستند نفوذ دارند و طلاب را مردد می کنند و موجب دلسردی طلاب می شوند.

حجت الاسلام یوسفی ادامه داد: جدیت امام و رهبری نسبت به علوم عقلی و فلسفه غیر قابل انکار است، بنابراین همانطور که فقه و اصول مهم است فلسفه هم مهم است و هیچ گاه فقها و اصولیین در برابر فلاسفه نبودند همچنانکه بسیاری از اساتید حوزه مثل خود بنده هم مدرس فقه و اصول و هم علوم عقلی و فلسفه هستیم.

ارجاع شیخ انصاری(ره) به مرحوم سبزواری

وی بیان کرد: شخصی خدمت مرحوم شیخ انصاری(ره) انصاری رسید و چند سؤال عقیدتی مطرح کرد که ایشان بلد نبود، شیخ انصاری(ره) در ادامه فرموده بودند که ما وزیر داخله اسلام هستیم شما باید سراغ وزیر خارجه اسلام بروید، به همین جهت به ایران بروید و خدمت مرحوم حکیم سبزواری برسید که استاد فلسفه است و جواب سؤالات خود را دریافت کنید، بنابراین نگاه شیخ انصاری(ره) با نگاه برخی که فلاسفه را مقابل فقها قرار می دهند و حتی لعنت کردن عرفا و فلاسفه را جایز می دانند نمی سازد.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که شورای مدیریت حوزه باید بحث فلسفه را جدی بگیرد، خاطرنشان ساخت: حوزه باید همان احترامی که برای اساتید فقه و اصول وجود دارد برای اساتید فلسفه و کلام داشته باشد، تا یک استاد بدایه یا نهایه حس نکند که در حوزه جایگاهی ندارد و به اجبار درس فقه یا اصولی هم برگزار کند، چراکه حوزه باید علوم انسانی را مدیریت کند که فضای فقه و اصول و فضای علوم عقلی از جمله آن است که اتفاقا در روایات ما نیز مورد تأکید قرار گرفته است.

وی ادامه داد: ما خودمان چند سالی است که به دنبال استخراج مبانی علوم عقلی از کتاب و سنت هستیم و گمان ما این است که اگر ده سال کار شود در آینده فلسفه ای خواهیم داشت که با آن چه از متن کتاب و سنت بیرون می آید تفاوت چندانی نخواهد داشت، بنابراین همانطور که رسائل و مکاسب مهم است فلسفه هم باید همینطور باشد.

فلسفه و فقه و اصول یک تخصص است

حجت الاسلام یوسفی با بیان این که فلسفه همچون فقه و اصول یک تخصص است، گفت: یکی از دغدغه هایی که برای برخی از مراجع وجود دارد این است که فلسفه همگانی نشود بلکه به صورت تخصصی باشد، عرض ما این است که بله باید تخصص آن را افراد خاص یاد بگیرند، ولی فلسفه یک بخش عمومی دارند که از بدایه و نهایه به دست می آید و یادگیری دقیق آن برای همه طلاب لازم است.

وی یادآور شد: طلاب ما باید به مقداری با علوم عقلی و فلسفی آشنایی داشته باشند تا موجب نشود اگر در فضای علمی و دانشگاهی قرار گرفتند، چیزی برای گفتن بلد نباشند و نتوانند شبهات را پاسخ بدهند، بنابراین فلسفه و کلام و عرفان و حتی فقه و اصول همگی نیاز به متخصص دارد ولی در سطح عمومی آن برای همه طلاب لازم است./1330/ت۳۰۱/ج